Moet ik studiekosten terugbetalen

Stel: je hebt via je werk een opleiding gevolgd, maar je besluit daarna ontslag te nemen omdat je je droombaan hebt gevonden. Dan komt al snel de vraag: moet ik die studiekosten terugbetalen? Het antwoord hangt af van de inhoud van het zogeheten studiekostenbeding en van de aard van de scholing. In deze blog lees je de belangrijkste punten rondom een studiekostenbeding.

Wat is een studiekostenbeding?

Een studiekostenbeding is een schriftelijke afspraak tussen jou en je werkgever. Daarin staat dat je (een deel van) de opleidingskosten moet terugbetalen als je vertrekt binnen een bepaalde periode. Staat een dergelijk beding niet in je arbeidscontract of studieovereenkomst? Dan hoe je niets terug te betalen. Ook niet als je zelf ontslag neemt.

Noodzakelijke scholing

De wet bepaalt dat scholing die noodzakelijk is voor de uitoefening van de functie of voor het voortzetten van de arbeidsovereenkomst door de werkgever kosteloos moet worden aangeboden (art. 7:611a BW).

De vraag is dan: wanneer is scholing ‘noodzakelijk’? Dat is het geval wanneer de opleiding/scholing/cursus nodig is om je werkzaamheden naar behoren te kunnen verrichten. Denk bijvoorbeeld aan: een cursus om met het nieuwe systeem te leren werken, een training om je vakkennis bij te houden of een Engelse taalcursus die je nodig hebt voor je functie. In sommige cao’s worden specifieke opleidingen als noodzakelijk aangemerkt.

Die studiekosten die noodzakelijk of wettelijk, dan wel op basis van het cao, verplicht zijn, mogen niet worden opgenomen in een studiekostenbeding. Doet een werkgever dat toch, dan is het beding nietig. Dit betekent dat het wordt geacht nooit te hebben bestaan.

Een opleiding is niet noodzakelijk als het diploma al vóór indiensttreding vereist is, bijvoorbeeld een vrachtwagenrijbewijs voor een chauffeur. Of als het gaat om scholing voor behoud van een beroepskwalificatie. Deze beroepen zijn opgenomen in de Regeling vaststelling lijst gereglementeerde beroepen. Dit kan anders zijn als in het cao of arbeidsovereenkomst is opgenomen dat deze wél wordt vergoed.

Wanneer het onduidelijk is of de scholing noodzakelijk is voor de functie, zal de feitelijke situatie doorslaggevend zijn. Daarbij wordt gekeken naar de aard van de functie, de opleiding en eventuele wettelijke verplichtingen.

Tot slot geldt dat verplichte en/of noodzakelijke scholing moet tijdens werktijd kunnen worden gevolgd. Vindt de scholing buiten werktijd plaats? Dan moet de werkgever deze tijd compenseren in geld of in tijd.

Wanneer mag een werkgever studiekosten terugvragen?

Voor niet-noodzakelijke scholing, dus ook niet wettelijke of op basis van cao verplicht, mag in beginsel een studiekostenbeding worden opgenomen. De werkgever kan je dan aan het studiekostenbeding houden en (een deel van) de studiekosten terugvorderen, mits het beding aan bepaalde voorwaarden voldoet.

Vereisten voor een geldig studiekostenbeding:

• Beding moet voldoende duidelijk zijn over de terugbetalingsverplichtingen.

• Er moet een evenredige afbouwregeling zijn. Hoe langer de werknemer na de opleiding in dienst blijft, hoe minder hij hoeft te betalen.

• Het beding mag niet onredelijk bezwarend zijn en moet voldoen aan de eisen van goed werkgeverschap en redelijkheid en billijkheid.

Voldoet het beding niet aan de bovengenoemde voorwaarden? Dan kan de werkgever géén studiekosten terugvorderen.

Wanneer moet je betalen?

• Je neemt zelf ontslag.

• Je hebt de opleiding niet afgerond door eigen schuld. Bijvoorbeeld door afwezigheid tijdens de lessen of het niet inleveren van opdrachten.

• Je wordt door eigen schuld ontslagen of je contract wordt door eigen schuld niet verlengd. Heb je de opleiding/cursus helaas niet gehaald, maar heb je wel je best gedaan? Geen zorgen, dan hoef je hoef je geen studiekosten terug te betalen.

Voorbeelden uit de jurisprudentie

Hoge Raad 26 augustus 2025, ECLI:NL:HR:2025:1386

De Hoge Raad oordeelde dat de Beroepsopleiding Advocatuur scholing is die noodzakelijk is voor de uitoefening van de functie van advocaat-stagiaire. De werkgever moest deze kosten betalen. Het studiekostenbeding werd nietig verklaard. De werkgever voerde aan dat het ging om een ‘vooropleiding’, een startkwalificatie om zelfstandig advocaat te worden. De Hoge Raad ging niet mee in dit argument. De Beroepsopleiding Advocatuur wordt niet beschouwd als een opleiding vóór het werk, maar als een opleiding tijdens het werk (‘training on the job’). Het moet daarom worden aangemerkt als noodzakelijke scholing.

Rechtbank Midden-Nederland 12 mei 2025, ECLI:NL:RBMNE:2025:2192

De werknemer werd terecht op staande voet ontslagen, waarna de werkgever terugbetaling van studiekosten vorderde. De rechtbank oordeelde dat scholing voor het behouden van een WRM-certificaat noodzakelijk was voor de functie van rijinstructeur. Zonder dit certificaat mocht de werknemer geen rijles geven. In de arbeidsovereenkomst stond zelfs dat de opleiding binnen een bepaalde tijd succesvol moest worden afgerond, anders werd de arbeidsovereenkomst ontbonden. Het studiekostenbeding was daarom nietig en de werknemer hoefde geen studiekosten terug te betalen.

Rechtbank Rotterdam 26 april 2024, ECLI:NL:RBROT:2024:4777

De werknemer volgde opleidingen voor de Machinist Mobiele Kraan, TCVT Bijscholing en Nascholing Het Nieuwe Rijden. De werkgever stelde dat de werknemer misbruik heeft gemaakte door alle mogelijke diploma’s te behalen om vervolgens voor zichzelf te beginnen. Het is in strijd met de redelijkheid en billijkheid om zich te beroepen op de nietigheid van het studiekostenbeding, aldus de werkgever. De rechtbank oordeelde dat de scholing noodzakelijk was voor het uitvoeren van de functie. De studiekosten moesten daarom volledig door de werkgever worden betaald. Dat de werknemer later zelfstandig aan de slag ging, maakt dat niet anders. Er is geen sprake van strijd met de redelijkheid en billijkheid.

Kortom

Een studiekosten beding mag in beginsel worden afgesproken, maar moet voldoen een strikte regels. Twijfel je of jouw studiekostenbeding geldig is? Wij checken dit graag voor je. Iedere dinsdagavond inloopspreek tussen 19.30u – 20.30u in de Pas, de Dorsvloer, 1 e verdieping. Zonder afspraak!